De vogelverschrikker
Wie is hij?
Zeker geen dier, maar hij heeft er alles mee te maken, en ons erf staat er vol mee...
Volgens de Dikke van Dale is een vogelverschrikker een gestel met wapperende lappen, al of niet in de gedaante van een pop, opgesteld om vogels af te schrikken van bezaaide velden.
Maar daar is niet alles mee gezegd. Hij is meer: een held, een symbool, een harde werker, een prachtig object en hij heeft zelfs familie....
Familie & vrienden
Sinds de mens het gereedschap heeft uitgevonden schept hij een beeld van zichzelf. Vaak om onheil af te wenden. Er zijn al beschrijvingen en afbeelding van vogelverschrikkers in het oude Egypte, bij de Romeinen en in de Middeleeuwen. De Grieken en Romeinen hadden de lagere landbouwgod Priapus. Zijn taak was planten op de akkers en in tuinen beschermen tegen dieven en dieren en demonen en hekserij.
En ook de tuinkabouter had dezelfde taak. Bij onze oosterburen geloofde/gelooft men ook in het bestaan van korengeesten: je hoort hun stemmen in het ruisende graan. Bij de oogst werd/wordt van de laatste schoof een pop gemaakt die de geest moet voorstellen. Daarom spelen zich dan weer allerlei rituelen af om de geest te bezweren of te plezieren.
Verder is de held op stokken al sinds mensenheugenis een inspiratiebron voor beeldend kunstenaars, schrijvers, dichters en zangers.
Aan 't werk
De vogels en de boer zijn tegelijk druk. Zaaien levert zaden, tijdens de groei zijn er heerlijk jonge scheuten en zure vruchten en tijdens de oogst verzamelt het vogelleger de vruchten en granen. De boer staat er alleen voor, en de vogels zijn in grote getale. Er is 1 vijand die de vogels direct herkennen: de mens.
Daarom bedacht hij een medewerker: de vogelverschrikker! Met wat voor handen was op het veld bouwde hij een afbeelding van een mens. Zijn held, een harde werker: hij volhardt in zijn werk, ongeacht duur, tijdstip of het weer.
Een uitstervende soort
Ze worden schaars op het platteland, de helden. Dat komt door een aantal zaken:
In de huidige landbouw wordt op grote velden gewerkt. Die zouden hele legers van vogelverschrikkers eisen, daar is geen beginnen aan.... En met de grote opbrengsten van tegenwoordig is het minder erg als de vogels een korreltje meepikken.
We hebben nieuwe manier bedacht om de vogels te verschrikken, zoals lawaai en het bederven van de smaak van de zaden door een toevoeging.
De schade is minder, want de moderne machines werken heel precies: voor de vogels blijft geen korreltje liggen en de gewassen groeien snel & gelijkmatig dus de kiemplantjes zijn maar kort in de smakelijke fase. De oogst wordt heel snel binnengehaald, dus er staan geen overheerlijke schoven meer op het land, en ook de vruchten zijn in een mum van tijd in de opslagloodsen verdwenen.
De collega’s in de strijd
Om de overlast te bestrijden moet je in de huid van de vogel kruipen: wat komt de vogel doen? Slapen? Eten? Broeden? Waarom juist daar? De sympathie van de mensen ligt vaker bij de vogel dan bij de jager.
Van alles is en wordt bedacht tegen overlast van vogels. De vogelverschrikker is er maar 1 van, hij wordt geholpen door afdakjes, lawaaiapparaten, draden en netten en nog meer. Maar geen is zo mooi als de eenzame held op stokken in het veld.
Nuttig werk?
Waar mensen zijn, zijn vogels, want mensen trekken de cultuurvolgende vogels aan met hun weilanden, viskwekerijen, fruitboomgaarden, vuilnisbelten etc.
Het is de mens die de vogels tot perona non grata heeft verklaard.
“God heeft de spreeuwen geschapen. En de kersen, want de vogels moeten toch ook eten. Maar toen kwam de mens en die dacht: we willen alles zelf houden. De mens wil overheersen". En dat is het mooiste van onze held op stokken: de mens doet wat zijn taak is, en de vogelverschrikker de zijne, maar uiteindelijk is hij meer vriend dan vijand...De vogels schrikken misschien, maar dat duurt maar even, daarna is hij een mooie landingsplaats, uitkijkplek en een verzameling prachtige nest materiaal.